De kracht van humor

1. Humor als middel voor sfeer

Humor zorgt voor een relaxte sfeer tijdens een teamcoaching. Als mensen even kunnen lachen tijdens de bijeenkomst lijkt het allemaal toch wat minder zwaar dan eerst werd gedacht. Waarschijnlijk bestaan er geen mensen die lachen niet leuk vinden.

Uit onderzoek blijkt dat lachen zelfs op lange termijn effecten heeft voor je fysieke gezondheid en voor jouw brein. Dit illustreer ik even met één voorbeeld uit de vele onderzoeken die reeds plaatsgevonden hebben rond de effecten van lachen.

In verschillende kleine studies van de Loma Linda-universiteit in Zuid-Californië werden proefpersonen aan het lachen gemaakt. Uit de bloedtests bleek dat het niveau van de stresshormonen cortisol en adrenaline flink daalde en was heel wat minder activiteit in de amygdala. Dit is een subcorticale structuur die onderdeel is van het limbisch systeem. De emotie die het meest in verband is gebracht met de amygdala is angst. Daarnaast steeg de productie van de groeihormonen en het immuunsysteem werkte beter. De hersenen zetten bij lachen dus de knop om: van waakzaamheid naar herstel.

Dr. Luc Isebaert, één van de grondleggers van het oplossingsgericht denken, vertelde tijdens een workshop: 'In ieder goed therapeutisch gesprek moet je eens kunnen lachen'. Deze uitspraak is me bijgebleven en ondertussen heb ik mezelf al vaak betrapt op het feit dat ik steeds humor gebruik in een gesprek.

Uit de praktijk

Een aantal jaar geleden had ik een praktijkruimte beneden in mijn woning. Wanneer ik na een personal coachingsgesprek naar boven naar mijn gezin ga, vraagt mijn vrouw aan mij: 'Het was leuk zeker?'. Ik antwoord: 'Nee, niet echt. Het was eerder een situatie waardoor ik toch wel werd geraakt. Hoe komt het dat je dit vraagt?'. Op deze vraag antwoordt ze: 'Ik hoorde jullie lachen tot boven, dus ik dacht: dit moet wel leuk of grappig zijn.'

Tijdens een teamcoaching kan je als coach een grap maken over de situatie, jezelf of het team. Anderen belachelijk maken is een ongepaste vorm van humor. Zit je contact met de verschillende teamleden goed, dan krijg je meer mandaat om een grap te maken tegen iemand in de groep maar dit is wel van een andere orde dan iemand belachelijk maken.

2. Humor als doelgerichte interventie

'Al lachend zegt een zot de waarheid' is een uitdrukking die wel eens gebruikt wordt. Met humor kan je het thema waarvoor we samenzitten nog eens onderstrepen, zonder dat het te zwaar wordt. Of je kan iemand of een groep al lachend bewust maken van bepaald gedrag dat ze stellen.

Je kan humor gebruiken om situaties opnieuw te normaliseren. Wanneer het team bepaalde gebeurtenissen problematiseert dan kan je hier een grap over maken zodat het team opnieuw gaat relativeren.

Humor kan je in heel veel situaties gebruiken als een doelgerichte interventie. Als coach maak je niet zomaar wat grappen. Nee, je kies bewust het tijdstip, de humoristische interventie die je wilt doen en zet gedoseerd een portie humor in. Een coach beseft maar al te goed dat het niet bij zijn positie past om voortdurend de lolbroek uit te hangen. Humor is voor mij een coachingsinstrument.

3. Geen standup comedian....

Hoewel humor een middel kan zijn om toegang en verbinding te krijgen met een groep, kan het ook tot pijnlijke situaties leiden. Als je humoristische opmerkingen of grappen maakt bij de groep die je coacht en er lacht niemand, dan ga je als het ware een beetje af. Dit kan je twee of maximum drie keer proberen, maar daarna staak je beter je pogingen om humor te gebruiken.

Hoewel we nu eenmaal niet allemaal hetzelfde gevoel voor humor hebben kan, het toch nuttig zijn om even aan zelfreflectie te doen, aan de hand van de volgende vragen:

- Vinden mensen mij wel grappig in een professionele context?
- Zo ja, waaraan merk ik dat?
- Is mijn humor droog en gevat?
- Is mijn humor plat?
- Hanteer ik eerder flauwe humor?
- Sluit de vorm van humor die ik hanteer aan bij deze teamcultuur?
 - ...

Humor is vaak een middel om een goed contact te maken met de groep. Hoe beter je contact, hoe meer mandaat je krijgt om humor te gebruiken. Toch is het mogelijk dat het gebruik van humor niet in jouw palet aan mogelijkheden om een team te begeleiden zit. Gebruik dan geen humor, want ook zonder humor kan je op een nuttige manier een team coachen.

4. Not done...

Humor is subjectief en met één ongepaste grap kan je de samenwerkingsrelatie schade toe brengen. Leeftijd, geslacht, opleidingsniveau, cultuur, intelligentie, ... spelen een belangrijke rol in wat iemand grappig of kwetsend vindt. Daarnaast oefent de context ook invloed uit op welke vorm van humor gepast is. Gebruik humor en wees waakzaam naar het effecten ervan.

Met een aantal 'not done's' moet je sowieso rekening houden:

1. Humor over afwezigen of het leidinggevend kader

Humoristische opmerkingen maken over personen die niet aanwezig zijn of de leidinggevenden heeft een effect op korte termijn maar vaak een tegenovergesteld lange termijneffect.

2. Iemand viseren of kwetsen

Zorg er daarom voor dat jouw humor nooit iemand anders kwetst of viseert. Voortdurend sarcastische of giftige opmerkingen geven over eenzelfde collega ruikt eerder naar pesten dan naar het gebruik van humor. Wees extra voorzichtig met nieuwe mensen in het team of de organisatie want zij zijn vaak nog op zoek naar veiligheid.

3. Humor over doelgroepen

Seksistische, racistische of humor die zich richt tot een bepaalde doelgroep is 'not done' tijdens een coachingsgesprek. Het is niet jouw taak om de grenzen af te tasten van het gebruik van humor, jij bent in de eerste plaats als coach aanwezig. Het spreekt voor zich dat negatieve humor de sfeer op de werkvloer eerder verziekt dan verbetert.  

Bronnen

S., Komblatt, A Better Brain at Any Age: The Holistic Way to Improve your Memory, Reduce Stress and Sharpen Your Wits, Conari Press, 2009

N. Cousins, R., Dubos , Anatomy of an Illness, Uitgeverij Ww Norton & Co, 2005

www.psychologiemagazine.nl/artikel/lees-in-bed
www.holistik.nl/lachen-gezond
www.medinello.nl
www. carrieretijger.nl/functioneren/professionele-eigenschappen/humor